PoGramKrAn

Dom i zagroda kujawska

Chata kujawska, zwana chałupą, była budowana z drewna, z dwuspadzistym dachem, krytym słomą. Wierzch dachu zwany był kalonką, czyli siodłem.

Niewiele było domów chłopskich z wypalanych cegieł, zwanych czerwonymi. Więcej takich domów powstawało na Kujawach Zachodnich (nakazy rządu pruskiego do stosowania ogniotrwałych materiałów). Na Kujawach Wschodnich do końca XIX wieku dominowało drewno.

Chaty miały kształt zbliżony do kwadratu, z zewnątrz były na każde święto bielone. Dach bywał z przodu wysunięty (tzw. przyłap), zwykle podparty jednym lub kilkoma ozdobnie ciętymi słupami (A), tworząc przedsionek. Wcześniej przyłapy nie występowały (B i C).

We wnętrzu chałupy znajdowało się mnóstwo sprzętów, łóżko było wysoko usłane pierzynami, skrzynki i szafy malowane w kolorowe motywy roślinne, w szafach talerze i miski poukładane rzędem lub powieszone na haczykach. Na głównej ścianie obrazy świętych.  W centralnym miejscu izby bielony piec, zwykle z zapieckiem.

Gospodarstwo chłopskie, oprócz chałupy, składało się ze stodoły, obory, chlewa, spiżarki (śpichlerka). Między stodołą a oborą mieścił się, tzw. okólnik, czyli podwórze dla inwentarza, gdzie był również składowany gnój. Obok chałupy był mały ogródek na domowe warzywa, kwiaty i zioła, którym zajmowały się kobiety.

Na starych zdjęciach, zachowanych w naszej rodzinie, są jeszcze widoczne elementy tradycyjnego ubioru kujawskiego. Spójrzmy chociażby na Antoninę Rychwicką z d. Baranek (żonę Jana). Na zdjęciu zbiorowym z wesela Franciszka i Heleny Rychwickich na głowie ma przepiękny, tiulowy czepiec - kapkę - tradycyjne, kujawskie nakrycie głowy mężatek. A był to już rok 1936. Natomiast na kolejnym jej zdjęciu widać tradycyjne, kujawskie korale z krzyżykiem. Zupełnie tak, jak opisywał Oskar Kolberg. Zdjęcia te pozwalają nam przenieść się do zupełnie innej rzeczywistości, do świata, który minął bezpowrotnie...

Opracowała: Liliana Molenda (strona p.Rychwickich)

na podstawie książki Oskara Kolberga „Dzieła wszystkie. Kujawy", cz. I, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1962

Ilustracje Wojciecha Gersona z połowy XIX wieku, zawarte w powyższej pozycji.